Genoeg taart voor iedereen

Vanmorgen ging ik naar een breakfast lecture van Lisa Hu, georganiseerd door Creative Mornings. De lezing had als thema ‘compassie’ en ik vond het zo ontzettend inspirerend dat ik besloot mijn gedachten meteen op papier te zetten. Dat heb je soms. Ook als je met verlof bent. Of misschien wel juist dan.

Lisa heeft een fantastisch spel ontwikkeld dat met name op scholen gebruikt gaat worden.  Het heet Terra Nova en gaat over het bedenken en vormen van een nieuwe, niet bestaande, samenleving. Een fantastische manier om kinderen en jongeren actief na te laten denken over een inclusieve samenleving, iets wat in het burgerschapsonderwijs nog altijd best wel lastig is gebleken.

De bedenkster van het spel vertelt dat ze op het idee kwam door iets wat haar moeder altijd zei wanneer Lisa en haar broer iets moesten delen. ‘Eén iemand mag de taart snijden, de ander mag kiezen wie welk stuk krijgt.’ Als je nog niet weet welk stuk taart van jou gaat zijn, dan kan je maar beter zorgen dat die taart eerlijk verdeeld wordt. Een prachtige manier om kinderen te leren delen, als je het mij vraagt.

En zo is het ook op grotere schaal.  ‘You better make sure there’s cake for everyone.’ Wat als we de regels helemaal zelf zouden mogen bepalen: wie heeft dan recht op wat? Dit heeft alles te maken met compassie tonen voor een ander. Je proberen voor te stellen hoe iets voor een ander voelt of hoe een ander iets beleeft. Rekening houden met een ander. Proberen je eens écht te verplaatsen in een ander. Mijns inziens is dit iets heel belangrijks om kinderen mee te geven – maar ook wij, als volwassenen, kunnen hier nog iets van leren.

Nu is het zo, vertelt Lisa, dat het vrij gemakkelijk is gebleken om compassie te tonen voor mensen die op ons lijken. Voor mensen met wie we ons gemakkelijk kunnen identificeren. Vrij vertaald zou dat kunnen betekenen dat we het bijvoorbeeld gemakkelijk vinden om compassie te tonen voor mensen van onze eigen leeftijd of seksuele geaardheid, mensen met een zelfde culturele achtergrond of politieke voorkeur, of mensen die er ongeveer hetzelfde uitzien als wij. Dat is blijkbaar hoe de mens werkt. Zo zijn we geprogrammeerd. We zoeken naar overeenkomsten bij andere mensen en voelen ons daar prettig bij. De grap is natuurlijk dat die overeenkomsten er altijd zijn – ook als we die aan de oppervlakte misschien niet meteen vinden.

Ik moet denken aan mijn reisje naar Nepal. Volgende maand precies een jaar geleden. Ik vind het lastig om dit op te schrijven, omdat ik niet wil overkomen als de standaard white girl die gaat vertellen dat ze tot allerlei heel diepe inzichten is gekomen tijdens haar eerste reis naar Azië. Toevallig had ik het van de week met twee mensen over deze reis en ik hoorde mezelf dingen zeggen als ‘ik weet niet man, het is zo’n inspirerend en spiritueel land, ik voelde het echt daar’ en ik eyeroll mijn eigen ogen er dan maar weer eens uit. Maar waar het op neerkomt is: ik vind het leerzaam om, zeker op reis, steeds weer geconfronteerd te worden met het feit dat ‘mijn normaal’ niet universeel is.

Want dat is zo. Dat wat ik als normaal beschouw, hoeft helemaal niet iemand anders zijn of haar normaal te zijn. Tijdens mijn week bij mijn gastgezin in Kathmandu werd ik hier meerdere keren per dag mee geconfronteerd. Ik vertelde van alles over mijn leven en mijn gastouders vonden eigenlijk alles wat ik deed raar. Over veel dingen hadden ze eerlijk gezegd wel gelijk. Het liet me inzien dat het misschien goed zou zijn om eens wat minder vaak zomaar aan te nemen dat de keuzes die ik maak, en de dingen die ik doe, normaal zijn voor iedereen. Of dat het misschien in elk geval goed zou zijn om wat minder waardeoordeel te hebben over wat anderen doen.

Vroeger had ik altijd heel veel commentaar op alles en iedereen. Dat had deels te maken met mijn wat negatievere kijk op het leven – ik sta tegenwoordig gelukkig stukken positiever in het leven, – maar het was ook gewoon een gevalletje bepaalde dingen niet echt meekrijgen van huis uit. Ik had wel interesse voor mensen die dingen anders deden, ik vond dat altijd wel spannend of boeiend, maar ik had er wel altijd commentaar op. Ik vond altijd overal wel iets van. Weet je hoe vermoeiend dat is, ook voor jezelf? Er gaat ook iets van arrogantie vanuit: ik weet hoe het moet, en jij doet dingen anders, en daar heb ik commentaar op. Ik ben blij dat ik een beetje bijgedraaid ben, want ik was soms echt niet te harden.

Ik probeer mezelf bijvoorbeeld te onderwijzen over van alles en nogwat. Ik lees boeken, kijk series en films, praat over allerlei dingen met allerlei mensen en ik probeer open te staan voor alles wat ik misschien van nature niet meteen als normaal zou zien. Want daar heeft het alles mee te maken: onwetendheid. Dingen gewoon niet kennen, niet weten hoe dingen ook kunnen werken. Ik denk dat ik nu iedere dag wel iets bijleer en ik hoop dat dat me een leuker mens maakt. Gelukkig merk ik ook aan mezelf dat ik eigenlijk nog maar heel weinig níet normaal vind. Ik ben niet meer zo snel onder de indruk van iets, zoals ik dat vroeger echt wel kon zijn. Ik kan het me eigenlijk niet meer voorstellen hoe dat was.

Ik denk dat leren compassie te hebben voor mensen die minder op onszelf lijken te lijken iets is dat alleen op actieve wijze kan. We moeten onszelf uitdagen om kennis te maken met meerdere ‘normalen’.  Leer elkaar kennen. Bewonder diversiteit. Misschien vind je bepaalde dingen nog gek of misschien zelfs eng – dat is oké. Het zal slijten naar mate je meer over andere mensen leert en dan wordt alles makkelijker. Ik denk dat we niet bang hoeven te zijn dat er ooit niet genoeg taart zal zijn voor iedereen. En anders bestellen we gewoon bij.

Foto’s: Aline Bouma