20 vragen over leesclubs beantwoord

Deze blogpost heeft een dubbele agenda: enerzijds wil ik het bijna-vijf-jaar-bestaan van mijn leesclub vieren (hoera voor ons!) en anderzijds wil ik de vragen (over leesclubs) die jullie via Instagram hebben gesteld beantwoorden. Ik wist al dat ik enthousiast was over het fenomeen de leesclub, maar dat ik er met gemak 2500 woorden over zou typen, kwam toch als een verrassing. Goed, daar gaan we: twintig van jullie vragen en mijn antwoorden!

Hoe vind je een leesclub?

Zelf heb ik nog nooit gezocht naar een leesclub maar ik hoor van anderen dat ze leesclubs vinden via social media, school of studie, op een werkplek, vrienden-van-vrienden of via een andere (niet-lees-)club of vereniging waar je al bij zit. Ook bibliotheken, boekhandels, literaire festivals en uitgeverijen organiseren leesclubs; houd daarvoor vooral hun socials in de gaten. Dan zijn er nog BookTokkers, BookTubers en Bookstagrrammers of mensen met literaire nieuwsbrieven die (online) leesclubs organiseren, bijvoorbeeld voor hun Patreon leden. Kortom; er zijn duizenden leesclubs in de wereld, dus je gaat er hoe dan ook eentje vinden.

Hoe richt je zelf een leesclub op?

Geen leesclub in jouw omgeving of in jouw interessesfeer gevonden? Dan richt je er toch gewoon zelf eentje op? Het is veel simpeler dan je denkt en je hebt heel weinig nodig: vind je eerst eens vier mensen om mee samen te komen, dan heb je al een gezellige club. Doe een oproepje op je Instagram of (als je dat nog gebruikt) Facebook, hang een briefje op de bij de bieb of supermarkt, drop het gewoon eens op een verjaardag waar het gesprek misschien al eens richting boeken gaat. Richt een appgroep op, voeg de geïnteresseerden toe, prik een datum en kies een boek; let’s go. In 2018 schreef ik een uitgebreide blogpost over het oprichten van een leesclub, die vind je hier.

Hoe vind je de juiste mensen?

Ik heb mijn leesclub vijf jaar geleden opgericht bij de bibliotheek in Rotterdam en heb toen aangegeven dat mensen tussen de 20 en 40 welkom waren; ik was zelf 31 en ik wilde graag leeftijdsgenoten ontmoeten. De enige andere ‘eis’ was dat je van lezen hield. Natuurlijk was dat een beetje spannend, want ik had geen idéé wie daar op af zou komen. In het begin is de samenstelling van de groep steeds sterk veranderd. Sommige mensen kwamen één of twee keer en hielden het daarna voor gezien, anderen zijn er tot op de dag van vandaag nog. Ik heb zelf de ervaring dat het vanzelf duidelijk wordt hoe de club er uiteindelijk uit komt te zien; dat filtert zich vanzelf.

Je zou natuurlijk wat specifieker kunnen zijn. Zo zou je een club speciaal voor studenten kunnen oprichten, voor Queers, voor feministen, voor docenten, voor ouders of voor mensen met een beperking. Ik noem maar even wat voorbeelden. Ook kan het kiezen voor een genre voor je leesclub ‘een bepaald type mens’ trekken. Denk bijvoorbeeld aan een leesclub speciaal voor non-fictie boeken binnen de psychologie, graphic novels, YA of Arabische literatuur. Hoe specifieker je bent, hoe zekerder je weet dat er mensen komen met een bepaalde interesse of hobby. Het blijft daarna natuurlijk altijd maar afwachten, maar ik ben wel van mening dat je het een beetje kunt sturen.

Hoe groot moet een leesclub zijn?

Er moet helemaal niks, uiteraard, maar wat ik in elk geval zou afraden is om de groep al te groot te maken. Wij hebben – officieel – vijftien leden, maar meestal komen we bij elkaar met zeven of acht mensen. Hooguit eens tien. Het komt dus maar heel zelden voor dat iedereen er is. Als wel iedereen er is, vind ik de groep eigenlijk al te groot: het is dan lastiger om iedereen aan bod te laten komen. Om te beginnen zou een clubje van vijf of zes al hartstikke leuk zijn. Dan heb je echt alle ruimte om met elkaar in gesprek te gaan. Ik weet dat er ook leesclubs zijn met twintig leden of meer, maar dat lijkt mij vrij onoverzichtelijk en druk.

Hoe hoog ligt de gemiddelde leeftijd?

Ik heb zo’n vermoeden dat deze vraag werd gesteld vanuit een angst dat alleen ‘oude’ mensen bij leesclubs zitten. Dat is dus helemaal niet zo! Er zijn leesclubs voor mensen van alle leeftijden; ook voor pubers, studenten en dertigers. Bij onze leesclub is het oudste lid twee jaar ouder dan ik: 38 dus. Ons jongste lid is begin 20.

Hoe vaak komen jullie samen?

Wij komen eens in de zes of zeven weken samen. In de zomer en rond de kerstperiode hebben we een stop, omdat iedereen dan erg volle agenda’s heeft. Maar de rest van het jaar zien we elkaar dus ongeveer elke anderhalve maand en dat is ook precies een goede periode gebleken om een boek uit te kunnen lezen. Het is ook een fijne frequentie gebleken om het gezellig te vinden elkaar weer te zien en genoeg bij te praten te hebben. Er zijn ook leesclubs die iedere maand bij elkaar komen en ik weet dat er ook leesclubs zijn die juist eens per kwartaal hanteren; overleg vooral met elkaar wat het beste werkt.

Hoe houd je de regelmaat (van het bij elkaar komen) erin?

Dat moet je echt een beetje opbouwen. Wij zijn ‘gewoon’ meteen begonnen met de afspraak: eens per zes/zeven weken. Dat betekent ook dat we aan het einde van de bijeenkomst altijd meteen een nieuw boek en een nieuwe datum kiezen. Die gooien we dan in de appgroep, zodat ook de mensen die die avond niet aanwezig waren ook op de hoogte zijn. Mijn ervaring is dat als je niet meteen een nieuwe datum prikt, je de regelmaat vrijwel meteen verliest. Dat is dus een bindende tip: kies meteen een nieuwe plek, datum en een boek.

Hoe worden de boeken gekozen?

Het eerste jaar dat onze leesclub bestond hadden we een thema. We lazen namelijk altijd een debuut van een Vlaamse of Nederlandse auteur en het liefst een boek dat net was verschenen. Na een jaar hebben we dit losgelaten en nu lezen we eigenlijk alles, als het maar fictie is. Er is altijd wel iemand die een boek voorbij heeft zien komen waarvan diegene denkt: dat is iets voor de club. Dus eigenlijk gaat het vanzelf en zitten we nooit verlegen om een boek. Het is ook heel leuk om te rouleren in het voorstellen van de boeken; ik zou het saai vinden als altijd één persoon de boeken kiest.

Waar komen jullie samen?

Wij hebben een beetje een bijzondere leesclub, want de ene helft van de leden woont in Utrecht en de andere helft in Rotterdam. Om die reden wisselen we af waar het organiseren: de ene keer bij iemand thuis in Utrecht, de andere keer bij iemand in Rotterdam. Je hebt niet veel nodig: een eettafel met een paar stoelen is genoeg. Eerder hielden we onze bijeenkomsten bij Adem Inn; een stiltecafé in Rotterdam dat we op avond mochten gebruiken. Helaas is dat café gesloten en doen we het sindsdien dus bij mensen thuis. (na een periode online te hebben gedaan, in verband met de corona maatregelen) Andere leesclubs komen bij elkaar in bibliotheken, dorpshuizen of boekhandels. Als je goed om je heen kijkt en vraagt zijn er altijd wel plekken waar je met een groepje bij elkaar kunt komen.

Hoe ziet zo’n leesclubavond eruit?

Je kunt het je voorstellen als een kringverjaardag: je zit met elkaar aan tafel of op de bank, maar dan met een boek op schoot. Dat boek heb je allemaal gelezen, dus daar kun je dan met z’n allen een gesprek over voeren. Bij onze leesclub is het gebruikelijk dat we altijd eerst een halfuurtje bijkletsen over andere dingen en dat op een gegeven moment iemand voorstelt om met het ‘boekgesprek’ te beginnen. Vervolgens hebben wij ongeveer een uur of anderhalf uur een inhoudelijk gesprek over het boek. Daarna kletsen we nog wat na en gaan we naar huis. Onze leesclub is vooral heel erg gericht op leesplezier; we nemen onszelf niet al te serieus en er wordt een hoop gelachen. Ik weet dat dat bij elke leesclub verschilt, maar ik zou het niet anders willen. Oh en laat ik niet vergeten te vertellen dat de drankjes en snacks een belangrijk onderdeel van onze avonden vormen: zonder goede snackgame geen leuke leesclub, is mijn bescheiden mening.

Neemt iemand de leiding?

Ja, en dat doen we om en om. Het eerste jaar van de leesclub was ik degene die de voorbereiding altijd deed, maar daarna zijn we een beetje gaan rouleren. Het is maar net wie er tijd en zin heeft natuurlijk, maar in principe komen we allemaal een keer aan de beurt. Ik heb het idee dat je meer uit een gesprek haalt als er toch iemand is die zich verantwoordelijk voelt voor het begeleiden van het gesprek en dus ook even de tijd heeft genomen om het één en ander voor te bereiden. Mijn ervaring is dat als je dit niet doet, en het gesprek op z’n beloop laat, het een beetje een rommeltje kan worden. Ook gezellig natuurlijk, maar niet heel verdiepend.

Hoe bereid je een leesclub voor?

Stap 1 is natuurlijk dat je het boek leest. Het kan gerust een keer gebeuren dat je het boek nog niet helemaal uit hebt en toch naar de leesclub komt, maar over het algemeen praat het makkelijker en is het leuker om bij zo’n gesprek te zijn, als je het boek uit hebt. Daarnaast heeft onze leesclub een appgroep waarin we soms nog wat randartikelen, interviews of podcasts (bijvoorbeeld met de auteur van het boek dat we lezen) delen. Niks is verplicht, maar het is wel leuk als je nog een beetje achtergrondinfo bij het boek hebt. Verder valt er niet zoveel voor te bereiden: behalve dan een goede snack uitzoeken om mee te nemen. Ben je degene die het gesprek leidt, dan gaat er iets meer tijd in zitten. Diegene verzint een paar vragen (handig om die even op papier te zetten) en googelt misschien nog even een rondje voor wat leuke weetjes over het boek of de auteur. Heel veel meer is er niet nodig.

Wat voor soort vragen worden er gesteld?

Dat hangt er helemaal vanaf hoe je de leesclub wilt insteken, maar over het algemeen zijn het vragen over de sfeer en stijl van het boek, over de personages, over de auteur en over de leeservaring en mening. Het hoeven absoluut geen ingewikkelde vragen te zijn en je hoeft er ook geen vijftig te hebben om een gesprek van een uur tot anderhalf uur te voeren. Dat loopt vanzelf wel los.

 Is een leesclub alleen voor Heel Slimme Mensen?

Absolúút niet. Je hebt geen diploma in de Literatuurwetenschappen nodig en je hoeft ook zeker niet de hele Canon van de Nederlandse literatuur te hebben gelezen; zo lang je plezier beleeft aan lezen (of luisteren, want luisterboeken kunnen natuurlijk ook!) en je het leuk vindt om mensen te ontmoeten die óók van lezen houden, ben je een geschikte deelnemer.

Hoe ga je om met verschillen in leessmaak?

Eigenlijk vooral door de verschillen te omarmen. Eén van de leukste dingen van een leesclub is dat je soms een boek leest dat je anders nooit had opgepakt, puur doordat één van de leden het gekozen heeft. Zo heb ik al allerlei auteurs gelezen die ik niet kende of die me niet aanspraken en lezen we soms een genre dat totaal nieuw voor me is. Ik vind dat misschien juist wel de meest interessante bijeenkomsten; die waarbij je het niet allemaal eens bent en ook hoeft helemaal niet iedereen het boek geweldig te vinden om een boeiend gesprek te kunnen voeren.

Mocht je echt alleen maar de boeken willen lezen die helemaal bij jouw leessmaak passen, dan raad ik je aan om een gespecialiseerde leesclub te zoeken of op te richten. Zo zijn er leesclubs die alleen maar historische fictie lezen, of juist non-fictie boeken bespreken. Of misschien zoek je het in de fantasy of Scifi hoek. Het kan natuurlijk allemaal!

Wat als je een boek helemaal niks vond?

Ja, dat is dus de meerwaarde van een leesclub: dat maakt namelijk in principe helemaal niks uit. Ook als niemand het boek goed vond (is bij ons wel eens gebeurd,) of als maar één of twee mensen het wél de moeite waard vonden, kun je een inhoudelijk en interessant gesprek voeren. Je kunt namelijk ook met elkaar praten over waarom je een boek helemaal niks vond. En misschien is het gesprek die editie dan wat korter, maar dat maakt ook niet uit. Daarnaast is mijn ervaring ook dat ik mijn mening over een boek wel eens heb bijgesteld tijdens de bespreking. Dan vond ik boek tijdens het lezen helemaal niks en moest ik na het gesprek concluderen: hmm, misschien gooi ik toch een sterretje bovenop mijn review. Dan komen er mensen met interessante inzichten of verklaringen voor dingen die ik niet snapte en dan ga ik een boek automatisch toch meer waarderen.

Hoe bewaak je je mening tijdens een leesclub?

Interessante vraag: allereerste hoef je als de sfeer bij een leesclub goed is niet per se iets te bewaken. Je hebt een mening en dat is gewoon prima; zo zit iedereen erin, als het goed is. Een leesclub zou een veilige omgeving moeten zijn. En ten tweede zou het, zoals hierboven ook geschreven, óók heel goed kunnen dat je tijdens een leesclub je mening juist wilt bijstellen.

Hoe voorkom je het ‘moeten’ gevoel?

Het grappige is: ik heb heel snel het ‘moeten’ gevoel. Ik vind repetitieve dingen al gauw als een verplichting voelen en zodra ik dat gevoel heb, haak ik sneller af. Bij de leesclub heb ik dat gevoel nooit. Al vijf jaar niet. Dat komt denk ik doordat het zó naadloos aansluit op mijn interesses én doordat ik de club zo gezellig vind. Wat ook meetelt is dat de bijeenkomsten niet wekelijks zijn, zoals je dat bijvoorbeeld bij een cursus wel hebt. Ik denk dat je het ‘moeten’ gevoel kunt voorkomen door het vooral vrijblijvend voor jezelf en voor anderen te houden (het is echt geen enkel probleem om eens een editie over te slaan,) en door er iets gezelligs van te maken met elkaar.

Tot slot: wat brengt de leesclub mij?

Daar kan ik heel kort over zijn: gezelligheid, leesplezier, verrassende en vernieuwende inzichten, herkenning en het ‘ik hoor bij dit clubje-‘ gevoel. Andere overwegingen om bij een leesclub te gaan zouden kunnen zijn: vrienden vinden in je nieuwe woonplaats, een stok achter de deur om iedere x-weken een boek te lezen, gesprekken voeren over boeken waar de mensen in je omgeving misschien geen interesse in hebben, nieuwe dingen leren, beter leren luisteren, je gesprekstechnieken verbeteren of een regelmaat in iets vinden. Ik zie eigenlijk alleen maar voordelen!

Ik ben heel benieuwd wie van jullie er ook bij een leesclub zit of er over nadenkt er eentje te zoeken óf op te richten. Laat het vooral weten bij de comments: wie weet leest iemand je berichtje en heb je alweer iemand gevonden voor bij je club. Ik denk dat deze blogpost al wel duidelijk genoeg is, maar voor de zekerheid herhaal ik het toch nog maar een keer: leesclubs zijn te gek en ik kan het je alleen maar aanraden.