Boekreview: De bijen

Hoewel ik het heel interessant en leuk vind om boeken over voeding te lezen, lees ik toch liever literatuur. Als klein meisje droomde ik al van een baan als schrijfster of recensent. Ik zag helemaal voor me hoe er iedere week stapels boeken in mijn brievenbus zouden belanden. Boeken die ik allemaal mocht lezen, om er vervolgens een stukje over te tikken voor een of andere belangrijke krant. Toen ik een paar jaar geleden een gesprek had met een bekende recensent van een bekende krant, bleek dat het allemaal niet rooskleurig was als ik me al die tijd had voorgesteld. Het is natuurlijk keihard werken. Dat merk ik in mindere mate al aan de stapels kookboeken en boeken over voeding die hier binnenkomen. En dat zijn dan nog ‘bladerboeken,’ die je niet van A tot Z hoeft te lezen. Houd het allemaal maar eens bij, dat valt echt niet mee! Gelukkig houd ik echt heel erg veel van lezen en maak ik daar graag tijd voor. Dus toen ‘De bijen’ op de mat lag, was ik meteen enthousiast om te beginnen.

De bijen is een literaire roman en hiermee meteen heel iets anders dan alle boekreviews die hier ooit verschenen zijn. Het eerste dat ik over dit boek kwijt wil is: het is een vreemd boek. Of misschien zou ik moeten zeggen ‘bevreemdend.’ Het verhaal is namelijk geschreven vanuit het perspectief van de bijen. Ik heb nog nooit eerder een boek gelezen dat vanuit het perspectief van insecten geschreven werd, dus dat vond ik al bijzonder. De bijen is de eerste roman van de Engelse Laline Paull en de rechten werden voor één miljoen dollar aan de VS verkocht. Dan doe je het niet slecht, met je eerste roman.

Wie het nieuws de afgelopen jaren zo af en toe gevolgd heeft, heeft misschien wel eens iets opgevangen over de erbarmelijke toestanden waarin de bijen zich verkeren. Bijen sterven met miljoenen tegelijkertijd uit. Er zijn hele steden waar geen enkele bij meer voorkomt. En dat is zorgelijk, want; ‘geen bijen geen leven.’ Hoe dat precies zit, legt ons blogvriendinnetje Iris uit in het artikel “Let it Bee.” Een citaat:

“In 2006 merkte men de mysterieuze verdwijning van hele bijenvolken op, ze gaven dit de term colony collapse disorder, in het Nederlands ook wel de bijenverdwijnziekte genoemd. Imkers kwamen aan bij lege bijenkorfen en merkten dat er iets niet goed zat. In de afgelopen jaren is er veel onderzoek naar gedaan wat de oorzaak van de bijensterfte kan zijn. Verschillende factoren spelen mee. Denk bijvoorbeeld aan de monocultuur: hele velden vol met alleen maar maïs, waar dus niets te halen valt voor de bij. Maar ook de pesticiden die gebruikt worden om gewassen en gazons te beschermen tegen ziekten en onkruid. Pesticiden zijn voor bijen net als zenuwgas voor mensen, ze raken erdoor gedesoriënteerd en kunnen hun weg terug naar huis niet meer vinden. De straling van mobiele telefoons en andere electromagnestische ‘vervuiling’ schijnen er ook voor te zorgen dat de insecten moeite hebben met navigeren, ze raken ervan in de war. Een wetenschapper genaamd Steiner voorspelde al in 1923(!) dat de industrialisering de ondergang van de bij zou worden. Meer biologische landbouwgrond zou al veel oplossen, hierdoor komt er meer biodiversiteit (dat is het tegenovergestelde van de monocultuur die ik net noemde) en er worden geen insecticiden zoals neonicotinoïden (ieh) gebruikt in de biologische teelt. Daarom is het dus ook zo goed om voor biologische groente te gaan als je boodschappen doet, je investeert dan in biologische landbouw.”

Kortom: we mogen de bijen wel eens wat meer gaan koesteren. En dat doen we door eerst iets meer over deze bijzondere beestjes te weten te komen. Bijvoorbeeld door dit boek te lezen. Het verhaal gaat over Flora, een bij uit de laagste klasse van de bijengemeenschap. Ze mag alleen vies en eenvoudig werk verrichten. Zoals alle bijen dat doen, heeft Flora haar leven gewijd aan het dienen van de Koningin. Maar Flora is een strijdlustige bij. Ze wil meer. Meer bereiken in haar leven en meer betekenen. In het boek maak je mee hoe Flora door schade en schande wijzer wordt en heel veel leert over het leven in de bijenkas.

Dit boek is echt anders dan álle andere boeken die ik ooit heb gelezen. In het begin had ik er moeite mee om los te laten dat Flora een bij was. En dat als ze het over de Koningin had, dat dat dan ook een bij was. Maar na een tijdje kon ik me steeds beter voorstellen hoe het leven in een bijenkas eruit ziet. Hoe de bijen met elkaar omgaan en samenwerken, maar ook: hoeveel de bijenwereld eigenlijk op de mensenwereld lijkt.
Na een paar hoofdstukken kon ik het allemaal vrij goed loslaten en was het alsof ik erbij was. Alsof ik het gezoem om me heen kon horen bijna. Dat heeft alles te maken met de ontzettend gedetailleerde schrijfstijl. Een voorbeeld van een citaat uit het boek:

“Ze kwamen uit in een kleine gang op de middelste verdieping van de huif, vlakbij de Heilige Waskapel. In de gang kwamen vlagen van de sussende, warme geur van de Kinderkamer en Flora hoopte dat ze daardoorheen zouden lopen zodat ze de baby’s weer kon zien – en zodat zuster Kaardebol en de andere verzorgsters konden zien welke eer haar te beurt viel voor haar diensten aan de huif. Maar de dames namen een andere weg, over de lange gang tussen de slaapzalen van den werkbijen en de Aankomsthal en verder dan Flora’s kennis van de huif reikte. Ze bleven staan voor de sierlijke deuren vervaardigd van was in een heleboel verschillende nuances goud, crème, wit en prachtig gedecoreerd met bloemen.” 

Ik vind het prachtig, al die details. In het boek lees je ook veel beschrijvingen van geuren en geluiden. Het zorgt ervoor dat ik er helemaal bij ben. Sterker nog, ik begin te hopen dat iemand zich aan een verfilming van het boek durft te wagen. Jan Siebelink zegt over het boek: “Een feeërieke roman over het menselijk lot en een ware ode aan de schepping zelf. Na het lezen van dit wonderschone boek is je kijk op het leven blijvend veranderd.”  Daar kan ik me wel in vinden. Ik zou er aan toe willen voegen dat het ook ‘gewoon’ een fijn boek is om bij weg te dromen.

De bijen kost €19,90 en is onder andere hier te bestellen.

Wie van jullie is er benieuwd geworden naar De bijen?