Over eindeloosheid, of juist over eindigheid, en over Connie

Afgelopen week las ik achtereenvolgend Jij zegt het, Logboek van een onbarmhartig jaar en I.M. Hierna is Geheel de uwe aan de beurt, ik kan het vanmiddag ophalen bij de bibliotheek. Je zou kunnen zeggen dat ik in een vacuüm zit met Connie Palmen. Het is er prettig en warm en ze leert me van alles. In Connie’s boeken gaan er alleen maar geliefden dood. Desalniettemin wil ik in een volgend leven Connie Palmen zijn. Ik wil haar lef om (opnieuw) innig en vol overgave lief te hebben, haar vermogen om trieste gebeurtenissen om te zetten in een prachtige taal en haar kapsel – dat wil ik ook als ik zestig ben.

Connie heeft me deze week veel laten nadenken over mijn immer aanwezige weerstand tegen eindeloosheid. Voor mij is die weerstand een normaal iets geworden, maar niet iedereen snapt wat ik daarmee bedoel. Ik zal het proberen uit te leggen met wat voorbeelden uit mijn binnenwereld.

Wanneer ik naar huis loop met een tas met boodschappen word ik soms overvallen door het idee: hoe vaak heb ik dit rondje al gelopen en hoe vaak zal ik dat nog moeten doen? Wanneer ik begin aan een boek, bereken ik op basis van het aantal bladzijdes hoe lang ik er ongeveer over zal doen om het uit te lezen – en welk boek ik daarna en dáárna ga lezen weet ik altijd ook al. Nadenken over het eeuwige leven of de oneindigheid van het universum of de diepte van de oceaan moet je me nooit laten doen als je de rest van de dag nog iets gezelligs met me wilt. Ik word er angstig en verdrietig van. Het fijnste aan kinderen opvoeden lijkt me dat ze groter worden en dus steeds veranderen. Fijn aan lesgeven vond ik dat mijn leerlingen ieder schooljaar weer andere mensen waren. Aan geliefden vraag ik onromantische dingen als ‘schat, hoe lang denk jij dat we samen zullen blijven?‘ en ik wil alleen met je op vakantie als je ook met me wil fantaseren over hoe het zal zijn om straks weer thuis te komen. Ik heb altijd zin om te verhuizen en ik weet al welke master ik ga volgen als ik 55 ben, al moet ik nog 33 worden en moet ik ook eerst nog maar eens beginnen aan die eerste master.

Mijn fixatie op eindigheid is een manier om dingen overzichtelijk te houden. Dat is in sommige situaties prima of zelfs wenselijk te noemen, maar het maakt dingen ook lastig. Mijn partners en ik zullen elkaar bijvoorbeeld niet altijd kunnen begrijpen op dit vlak. Een geliefde vroeg eens behoorlijk gefrustreerd: ‘als iets heel fijn is, dan wil je toch dat het voor altijd duurt?!‘ Dat heb ik dus niet. Ik wil nooit dat dingen voor altijd duren. Ik wil weten wanneer ik terug kan kijken op iets.

Ik fantaseer wel eens wat over de toekomst (of dat doe ik eigenlijk de hele tijd, want ik wil dus altijd weten wat hierna komt,) en dan zie ik mezelf een veertiger zijn met een ex-vrouw en een co-ouderschap met kinderen. Ik kan niet precies uitleggen waarom dat idee me níet droevig maakt, ik heb bij voorbaat al vrede met dat idee. Waar anderen zouden zeggen: ‘dan hoef je dus niet te trouwen, als je al weet dat dat gaat gebeuren’ denk ik: ja wel, juíst wel. Het idee dat je dan zo’n tien of vijftien jaar die relatie en die liefde helemaal kunt consumeren en er heel erg gelukkig mee kunt zijn én er daarna op kunt terugkijken, dat lijkt me heel veel waard.

Ik geloof gewoon niet in dingen die voor altijd zijn. Of ik geloof wel dat het bestaat, maar ik heb er geen hang naar. Toen ik opgroeide in een geloofsgemeenschap en ik dagelijks te horen kreeg dat als ik maar een goed mens zou zijn ik beloond zou worden met het eeuwig leven, was precies dát eigenlijk een reden om niet meer te willen geloven. Wat moet ik met met eeuwig leven? Weet je wel hoe lang dat duurt? Nee, ik dus ook niet en ik krijg maar geen grip op dat idee.

Ooit had ik een collega, A, die we ‘de Sjamaan’ noemden. A kon horoscopen trekken. Daar was eerst menig collega heel erg in geïnteresseerd, totdat duidelijk werd dat het om levenshoroscopen ging en A zelfs kon zien wanneer je zou sterven. Toen dat eenmaal duidelijk werd durfde niemand nog. Ik weet nog dat ik dacht: ‘dan doe ik het ook maar niet,’ omdat het ook iets geks heeft om te zeggen dat het jou niet zoveel uitmaakt om te weten wanneer je gaat sterven. Mensen concluderen daaruit al gauw dat je dood wil – wat, wees maar niet bang, absoluut niet het geval is. Maar aangezien het in mijn aard ligt altijd te willen weten hoe lang dingen duren (en wat er daarna komt,) denk ik dat, ongeacht wat de uitslag van de horoscoop zou zijn, ik er wel mee om zou kunnen gaan. Het is eigenlijk iets geks dat doodgaan onze enige zekerheid in het leven is, maar dat het tegelijkertijd weinig van zekerheid biedt.

Die weerstand tegen eindeloosheid, die heeft natuurlijk iets van ontevredenheid in zich. En van ontevredenheid word ik onrustig. Het geeft me het gevoel dat ik stil sta en stilstand is achteruitgang en achteruitgang is geen optie. Een geliefde zei laatst ‘jij denkt áltijd dat het gras ergens anders groener is.’ Maar dat is niet zo. Ik vermoed dat het gras ergens anders gewoon ander gras is en daar ben ik dan nieuwsgierig naar. Het gras kan ook hoger zijn, of een heel andere kleur hebben, of zachter of stugger zijn, of het blijkt opeens gemaakt van een heel ander materiaal dan gras. Wie zegt dat mijn voorstelling van gras, op basis van hoe ik het nu ken, klopt? Ik vind het een onmogelijke opgave om níet na te denken over ander gras. Daarvoor vind ik al het gras van de wereld veel te interessant. Niet dat ik daarmee wil zeggen dat ik het gras dat ik nu ken niet fijn vind, maar ik hoef er niet voor altijd in te blijven liggen.

Ik vind het verschrikkelijk voor Connie Palmen dat ze twee grote liefdes heeft moeten begraven, maar toch denk ik: als de eerste niet was overleden, had ze de tweede misschien wel nooit gehad en dat is toch een vreselijk treurige gedachte? Ik heb Logboek van een onbarmhartig jaar (over de tweede liefde) eerst gelezen en daarna I.M. (over de eerste liefde). Dat is een heel interessante volgorde, ik kan het je aanraden. Deze week met Connie heeft me laten inzien dat ik niet per se niet tegen eindeloosheid kan, maar dat ik gewoon goed met eindigheid kan omgaan en ik denk dat dat een groot goed is.

Deze blogpost bevat affiliatelinks en de foto’s zijn gemaakt door Aline Bouma.